Alergie pokarmowe i nietolerancja pokarmowa

Jak rozpoznać i unikać nieodpowiednich pokarmów

Każdy, kto ma alergię lub nietolerancję na jakiś rodzaj pokarmu, musi sprawdzać listy składników i zmieniać swoją dietę. Największym wyzwaniem, w wielu przypadkach, jest jednak ustalenie czego dokładnie nie tolerujesz. Możemy podpowiedzieć jak to zrobić.

Naukowcy z Harvardu przeanalizowani niedawno 2,7 milionów teczek amerykańskich pacjentów. Wynik: około czterech procent ludzi cierpi na jakiegoś rodzaju alergię pokarmową^[1]. W przypadku Niemiec, dostępne są podobne dane, a według Niemieckiego Towarzystwa ds. Żywienia, od trzech do czterech procent osób dorosłych ma alergię pokarmową^[2]. Znacznie bardziej powszechne są nietolerancje pokarmowe, takie jak nietolerancja laktozy, która dotyczy od 15 do 20 procent wszystkich ludzi.

Osoby, których to dotyczy, muszą uważnie sprawdzać listy składników, aby zapobiec wszelkim nieprzyjemnym niespodziankom po kolacji, od burczenia w brzuchu, przez poważne wzdęcia, wysypki i zawroty głowy, aż po szok anafilaktyczny. A nie zawsze łatwo powiązać konkretny produkt spożywczy z objawami. W konsekwencji: ludzie nie dowiadują się co im dolega.

Z tego artykułu dowiesz się o tym, co się dzieje w organizmie kiedy masz alergię pokarmową, jakie objawy wskazują na alergię, i jak możesz wrócić na właściwą drogę dzięki badaniu krwi i diecie eliminacyjnej. A także: rodzaje, objawy i sposoby leczenia nietolerancji pokarmowych.

Czym jest alergia pokarmowa?

Kiedy masz alergię, twój system odpornościowy silnie reaguje na, w innym wypadku, nieszkodliwą substancję. Substancje, które mogą wywoływać alergie nazywane są alergenami. Są to różne białka, które mogą wystąpić w pyłkach, sierści zwierząt, odchodach roztoczy, a nawet w jedzeniu.

Co się dzieje w organizmie w przypadku alergii?

Alergia zawsze zaczyna się uczuleniem na dany alergen. Oznacza to, że ciało zacznie wytwarzać określone antyciała IgE w dużych ilościach. Każda z tych immunoglobin („Ig”) ma na celu odparcie określonych intruzów w organizmie. W ten sposób organizm będzie zwalczał bakterie, wirusy, pasożyty, ale niestety także nieszkodliwe alergeny.

Antyciała IgE przyczepiają się do receptorów komórek tucznych, które są komórkami systemu odpornościowego. Laboratoria mogą wykryć zwiększoną obecność antyciał IgE we krwi i powiązać je z odpowiednimi alergenami – w taki właśnie sposób działa test na alergię z próbki krwi. W przypadku ponownego kontaktu z alergenem, przyczepi się on do antyciał IgE i spowoduje, że komórki tuczne wyzwolą substancje przekaźnikowe takie jak histamina. Histamina przyczynia się następnie do powstania stanu zapalnego, co wywołuje różne objawy alergii. Jeżeli oprócz uczulenia wystąpią objawy, mówimy wtedy już o alergii.^{[3, 4]}.

Jakie są rodzaje alergii pokarmowych?

Eksperci rozróżniają różne rodzaje alergii. Najbardziej powszechnymi formami są te natychmiastowe, a mianowicie alergie typu I, do których zalicza się także alergie pokarmowe. Reakcja występuje bezpośrednio po spożyciu alergenu. Osoba z alergią na orzeszki ziemne doświadcza wówczas objawów takich jak obrzęk języka czy pokrzywka, od kilku sekund do 20 minut po ich spożyciu^[5]. Możliwe są również opóźnione reakcje bezpośrednie, w przypadku których reakcja alergiczna może wystąpić po czterech do sześciu godzinach.

Warto wiedzieć: niektóre alergie pokarmowe mogą zaniknąć samoistnie u osób dorosłych. Przykładowo, alergie na mleko, jaja, soję i zboża zazwyczaj dotyczą dzieci i zanikają później w 90 procentach przypadków. Natomiast alergie na orzechy, ryby i owoce morza pozostają zwykle na całe życie^[8].

jak rozwija się alergia pokarmowa?

Obecnie mówi się o alergiach jako o współczesnych chorobach cywilizacyjnych. W ciągu ostatnich dekad liczba chorób alergicznych zwiększała się coraz bardziej. Naukowcy nie są pewni z czego to wynika. Popularnym wyjaśnieniem jest hipoteza o higienie, która obwinia o alergie współczesny styl życia z dala od brudu i zarazków^[7]. Niemniej jednak, czynniki genetyczne też zdają się odgrywać tu rolę.

Czy alergie są dziedziczne?

Wedle reguły, nikt nie rodzi się z alergią. Ludzie mogą mieć natomiast dziedziczną predyspozycję do wykształcenia alergii. Innymi słowy, możesz mieć zwiększone ryzyko wykształcenia alergii. Dotyczy to często alergii w ogóle, np.: dzieci osób z alergią na siano, są narażone na wszelakie alergie, czy to na pyłki, sierść zwierząt czy pokarmy. Dotyczy to też tak zwanych chorób miejscowych i kontaktowych, ściśle związanych z alergiami, które często występują jednocześnie (tak, ja w przypadku atopowego zapalenia skóry i astmy)^{[2, 8, 14]}.

Warto wiedzieć: dla nienarodzonego dziecka łono matki jest domem – i wpływa na to, w jaki sposób rozwinie się nasze ciało. Zatem dieta matki też może mieć wpływ na rozwój alergii. Poród przez cesarskie cięcie oraz starszy wiek matki też mogą zwiększyć ryzyko wykształcenia się alergii pokarmowych^[8].

Czy brud chroni nas przed alergiami?

Hipoteza o higienie bazuje na obserwacji, że alergie są szczególnie powszechne na terenach miast, a znacznie rzadziej występują u dzieci dorastających na farmach. Teoria mówi o tym, że w higienicznych środowiskach, które zamieszkujemy w zachodnim świecie, nasz system odpornościowy rzadko ma styczność z ciałami obcymi takimi jak patogeny, robaki i pasożyty. System obronny ma niewiele do roboty i jedynie rzadko używa swoich mocy przeciwko nieszkodliwym substancjom, takim jak pokarmy i pyłki – a tak właśnie powstaje alergia^{[2, 7, 9]}.

Warto wiedzieć: to, czy w trakcie naszego życia wykształci się u nas alergia, przesądza się w pierwszych miesiącach naszego życia, a być może już w łonie matki. Zależy to zatem od otoczenia, w jakim niemowlę przebywa na początku swojego życia – a późniejsze wakacje na farmie nie będą w stanie zapobiec żadnym alergiom.

Jaką rolę w rozwoju alergii odgrywają jelita?

Mikrobiom (niegdyś znany pod nazwą flora bakteryjna) oznacza kompozycję miliardów bakterii zamieszkujących nasze jelita. Odgrywa on kluczową rolę pomagając naszemu systemowi odpornościowemu w rozwijaniu się już od wczesnego dzieciństwa. Badacze sugerują, że nasz współczesny sposób życia wpływa na bakterie jelitowe, co z kolei może mieć wpływ na rozwój alergii^[12].

Badanie przeprowadzone w Estonii wykazało, że Estońskie dzieci, które w nadal dużej mierze dorastają na farmach i spędzają dużo czasu na zewnątrz, mają znacznie lepszą kolonizację bakteryjną w swoich jelitach niż dzieci ze Szwecji, które rzadziej dorastają na farmach^[10].

Czy mleko matki chroni przed alergiami?

Aby system immunologiczny rozwijał się prawidłowo, matki powinny karmić swoje dzieci piersią przez co najmniej cztery miesiące. Jeszcze kilka lat temu, zalecane były precyzyjne wytyczne dotyczące żywienia. Aby zmniejszyć ryzyko alergii, kobiety karmiące piersią miały unikać jaj, orzechów, produktów mlecznych i produktów zbożowych. Eksperci odradzali również pokarmy dziecięce ze zbóż zawierającymi gluten. A ryby stanowiły takie samo tabu jak seler czy marchewki.

Nowe badania wywróciły te zalecenia do góry nogami. Wykazały większe prawdopodobieństwo tolerowania przez dzieci określonych pokarmów, jeżeli miały z nimi styczność w łonie matki lub w okresie karmienia^[11]. Oczywiście, dotyczy to jedynie dzieci, które jeszcze nie wykształciły alergii!

Warto wiedzieć: Jeżeli dziecko ma alergię pokarmową, matka również powinna unikać tego pokarmu w okresie karmienia piersią.

Jak zapobiec alergii?

Pojawienie się alergii jest złożonym procesem, którego naukowcy jeszcze nie do końca rozumieją. Nie istnieją żadne wiążące zalecenia w celu zapobiegania alergiom.

Medyczne wytyczne, jednakże, dostarczają zaleceń, które czynią alergię nieco mniej prawdopodobną. Dotyczą one „rodzin z grupy ryzyka”, czyli rodzin, w których występują choroby alergiczne, atopowe zapalenie skóry lub astma. Zalecenia obejmują również^[15]:

• Alergeny w pokarmach mogą mieć efekt ochronny, jeżeli u twojego dziecka nie występuje alergia. Ty i twoje dziecko nie powinniście ograniczać pokarmów które zawierają alergeny.
• Od chwili ciąży, matki powinny również unikać dymu tytoniowego.
• Kobiety w ciąży i karmiące piersią oraz dzieci nie powinny mieć kontaktu z pleśnią.
• Zwierzęta domowe zazwyczaj nie stanowią problemu. Niektóre badania mówią o tym, że mogą one nawet obniżyć ryzyko wystąpienia alergii u dzieci. Jeżeli jednak twoje dziecko posiada wysokie ryzyko wykształcenia alergii, eksperci zalecają nie trzymanie kotów.
• Powinnaś unikać spalin samochodowych na tyle, na ile to możliwe.

Pokarmy, które wywołują alergie

170 pokarmów to alergeny, ale większość reakcji jest wywoływanych przez zaledwie kilka z nich. Najbardziej powszechnymi alergenami są krowie mleko, jaja, orzeszki ziemne, orzechy, soja, zboża, ryby i owoce morza^{[6, 18]}.

Alergia na mleko krowie

Alergia na krowie mleko jest najczęściej spotykaną alergią^[19]. Wykształca się zazwyczaj w dzieciństwie, zanim ponownie zaniknie w wieku szkolnym. Osoby cierpiące na alergię na krowie mleko reagują na wszystkie produkty mleczne, łącznie z serem, jogurtem, masłem i śmietaną, a 92 procent z nich ma również alergię na mleko kozie^[20]. Osoby reagujące na mleko krowie powinny także unikać produktów z mlekiem kozim i owczym^[21].

Ważne: Alergia na mleko krowie jest zupełnie inną chorobą niż nietolerancja laktozy.

Alergia na jaja kurze

Alergia na jaja kurze jest drugą, po alergii na mleko krowie, najczęściej występującą w dzieciństwie alergią pokarmową. Bardzo często zanika u osób dorosłych^[6].

Warto wiedzieć: W przypadku niektórych pokarmów ryzyko, że wywołają alergię, zmniejsza się po ich ugotowaniu. Przykładowo, wiele osób z alergiami znacznie lepiej toleruje mocno podgrzane mleko lub jaja używane do pieczenia. Orzeszki ziemne, natomiast, po uprażeniu zwiększają jeszcze swój potencjał wywołania alergii^[22-24].

Alergia na orzechy

W przypadku alergii na orzechy, lekarze rozróżniają alergię na orzeszki ziemne -, które w rzeczywistości są warzywami – oraz na inne orzechy, które określają mianem orzechów drzewnych. Wszystkie alergie na orzechy mają tendencję do wywoływania dość często ostrych reakcji, a nawet szoków anafilaktycznych^[26,27].

Alergia na ryby i owoce morza

Alergia na ryby występuje zazwyczaj tylko u dorosłych. Dotknięte nią osoby zwykle nie tolerują żadnego gatunku ryb. Większość osób z alergią na ryby może jednak bez problemu jeść owoce morza i vice versa.

Alergia na owoce morza również wykształca się zwykle u dorosłych. Owoce morza obejmują skorupiaki, czyli kraby i homary, ślimaki, łącznie z ostrygami, przegrzebkami i kalmarami, a także owady, takie jak karaluchy i szarańcza. Jako że roztocza są skorupiakami, osoby cierpiące na alergię na owoce morza reaguję też zazwyczaj na kurz w domu^[20].

Alergia na zboża

Alergia na zboża najczęściej wykształca się w dzieciństwie i zwykle ustępuje przed osiągnięciem dorosłości^[8]. 20 procent osób uczulonych na pszenicę wykazuje reakcję krzyżową z innymi zbożami takimi jak orkisz czy żyto^[20]. Ale nie powinno się rozszerzać podejrzeń na wszystkie zboża, ponieważ to zbytnio ograniczyłoby dietę. W razie wątpliwości, lepiej wykonać test na alergię. Najlepiej upewnić się co tolerujesz wykonując test prowokacyjny.

Ważne: Alergia na zboża nie jest celiakią!. Osoba uczulona na zboże może nadal spożywać pokarmy zawierające gluten, pod warunkiem, że nie zawierają tego zboża.

Alergia na przyprawy

Przyprawy można znaleźć w różnych rodzajach produktów przetworzonych, kosmetykach i produktach dentystycznych. Nie muszą być one jednak wymienione na opakowaniu. Przez to, osobom cierpiącym na alergię trudno jest unikać określonych przypraw. Alergie na przyprawy są jednak stosunkowo rzadkie. Najczęstsze są alergie na cynamon i czosnek, rzadziej występują reakcje na czarny pieprz I wanilię^[28].

Alergie krzyżowe

Reakcji alergicznej nie wywołują całe produkty spożywcze, ale określone, znajdujące się w nich białka, które działają jak alergeny. Czasami niektóre rodzaje tych białek są tak podobne, że organizm nie potrafi ich odróżnić. W takim wypadku, może wystąpić reakcja krzyżowa: organizm jest wyczulony na jeden alergen, ale reaguje również na inny. Zdarza się to w przypadku pokarmów – i tak osoby, które mają alergię na brzoskwinie, często reagują także na jabłka. Może się jednak też zdarzyć, że alergia na pyłki prowadzi do reakcji krzyżowej z owocami, warzywami i orzechami. Nawet latex wywołuje często alergie krzyżowe – na kiwi, banany i awokado.

Pokarmy i ich potencjalne alergie krzyżowe^[6]:

Alergia na	Reakcja krzyżowa na	Ryzyko alergii krzyżowych
Mleko krowie	Mleko kozie	92 procent
Melony cantaloupe	Arbuzy, banany, awokado	92 procent
Krewetki	Kraby, homary	75 procent
Brzoskwinie	Jabłka, śliwki, wiśnie, gruszki	55 procent
Pyłki	Jabłka, brzoskwinie, melony miodowe	55 procent
Łosoś	Miecznik, sola	50 procent
Orzechy włoski	Orzechy brazylijskie, nerkowce, orzechy laskowe	37 procent
Latex	Kiwi, banany, awokado	35 procent
Pszenica	Jęczmień, żyto	20 procent

Alergie pokarmowe - objawy

Wiele różnych objawów może wskazywać na obecność alergii lub nietolerancji. Niektóre są łagodne i ledwo zauważalne, podczas gdy niektórych nie da się przeoczyć, a jeszcze inne są nawet bardzo poważne, tak jak szok alergiczny. Alergie pokarmowe nie zawsze dotykają tylko ust i przewodu pokarmowego, mogą wpływać również na skórę i układ oddechowy^{[2, 5]}.

jakie są objawy alergii pokarmowej?

W reakcjach alergicznych następujące objawy występują często:

• Zaczerwienienia i pręgi na skórze (pokrzywka)
• Biegunka, wymioty i bóle brzucha
• Pieczenie w jamie ustnej, puchnięcie błon śluzowych i języka
• Brak tchu mogący przekształcić się w astmę alergiczną
• Spadek ciśnienia krwi

Ekstremalne przypadki: szok alergiczny

Najbardziej poważną formą reakcji alergicznej jest szok alergiczny, nazywany również szokiem anafilaktycznym. Jego przyczyną są zazwyczaj środki owadobójcze, leki oraz, zwłaszcza u dzieci, pokarmy. Przy czym pokarmy, takie jak orzechy, soja, owoce morza, mleko i jaja, mogą też wywołać anafilaksję.

W przypadku szoku anafilaktycznego, uwalniane są bardzo duże ilości histaminy, co powoduje znaczne rozszerzenie naczyń krwionośnych. Ciśnienie krwi błyskawicznie spada, i pojawiają się zawroty głowy, omdlenia, a w najgorszym wypadku następuje zgon.

Jeżeli zdajesz sobie sprawę z ryzyka wystąpienia szoku, powinieneś szybko zareagować, jeśli wystąpi więcej objawów alergii, i niezwłocznie zadzwonić po pogotowie ratunkowe. W oczekiwaniu na karetkę, ofiara powinna być umieszczona w pozycji właściwej dla szoku, a więc w pozycji leżącej z nogami uniesionymi do góry. Pacjenci z grupy ryzyka często noszą przy sobie zestaw ratunkowy zawierający adrenalinę. Ten ratunkowy lek sprawi, że szok ustąpi^{[3, 4]}.

Warto wiedzieć: W zależności od powagi alergii, czasami nawet najmniejsze ilości alergenu wystarczają, aby wywołać szok anafilaktyczny – jak chociażby pozostałość orzeszka na ustach partnera lub śladowe ilości soi w określonych pokarmach^{[3, 4]}.

Czynniki potęgujące alergię

Tylko dlatego, że masz alergię, nie będziesz automatycznie reagował na każdą najmniejszą ilość alergenu. Istnieje próg reakcji, co oznacza, że wymagana jest ekspozycja na określoną ilość alergenu, aby pojawiły się objawy. Przykładowo, osoby cierpiące na alergię na orzeszki ziemne często mają bardzo niski próg reakcji, a mały okruszek orzeszka wystarczy, aby język zesztywniał, a szyja spuchła.

Stres, uprawianie sportu i infekcje też mogą obniżyć próg reakcji. To sprawi, że reakcja alergiczna będzie bardziej prawdopodobna.

W trakciećwiczeń lub bezpośrednio po nich ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej jest podwyższone. To zjawisko posiada nawet własną nazwę: a mianowicie anafilaksja indukowana wysiłkiem (EIA). Jeśli spożyjesz pokarm, na który masz alergię, bezpośrednio przed ćwiczeniem, możesz doświadczyć pokrzywki i swędzenia, lub poczuć ospałość. Powinno się unikać wszelkich alergenów co najmniej na cztery do pięciu godzin przed każdym treningiem^[32].

Badania wykazały, że stres może zaostrzyć objawy alergii i zwiększyć prawdopodobieństwo jej wystąpienia. Jeżeli cierpisz na alergię i często jesteś narażony na stres, warto poszukiwać sposobów na relaksację. Techniki relaksacyjne , takie jak joga, trening autogeniczny czy progresywna relaksacja mięśni, mogą pomóc.

Infekcje również mogą wzmagać alergie. Podwyższona temperatura prowadzi do intensywniejszego krążenia krwi, co z kolei może powodować wprowadzenie większej ilości alergenu do krwiobiegu. W przypadku infekcji żołądkowo-jelitowych, alergie są potęgowane przez to, że większa ilość niestrawionych białek przenika przez błonę śluzową. W rezultacie, takie białka oddziałują na wrażliwy system immunologiczny i mogą łatwiej wywołać reakcję alergiczną^[34].

Alkohol także jest rozważany przez naukowców jako czynnik wzmagający alergie. W przypadku niektórych badań, symptomy alergii były wzmożone pod wpływem alkoholu, a u alkoholików liczba antyciał IgE jest zwiększona. Nie istnieją jednak jeszcze wystarczające naukowe dowody na te powiązania^[34].

Test na alergię pokarmową

Czy podejrzewasz, że nie tolerujesz określonych pokarmów, ponieważ po ich spożyciu obserwujesz u siebie objawy takie jak wysypka, obłożony język, czy dyskomfort żołądkowo-jelitowy? W takim wypadku warto wykonać test na alergię pokarmową. Istnieją cztery powszechne testy, które mogą wykryć alergie^[29]:

• test przez nakłuwanie
• badanie krwi w poszukiwaniu antyciał IgE
• dieta eliminacyjna
• ustny test prowokacyjny

Test przez nakłuwanie oraz badanie krwi dostarczają jedynie dowodu na uczulenie na określony alergen. Dieta eliminacyjna i testy prowokacyjne służą do ustalenia czy za uczuleniem stoi alergia.

prick test

W przypadku testu przez nakłuwanie, lekarz wprowadza pod skórę alergeny rozpuszczone w cieczy, zwykle na przedramieniu albo na plecach. Jeśli w jakimś miejscu wystąpi wysypka, wskazuje to na działanie uczulające alergenu wprowadzonego w tym miejscu.

Test przez nakłuwanie zapewnia szybkie wyniki i nie jest bolesny – ale może doprowadzić do późniejszego silnego swędzenia^[30].

Badanie krwi na obecność IgE

Laboratoria mogą badać krew w poszukiwaniu określonych antyciał IgE. Zaletą takiego badania jest to, że można wykorzystać jedną próbkę krwi do wykrycia wielu różnych alergii pokarmowych. Jeżeli określone antyciała szczególnie często występują we krwi, stwierdza się uczulenie na powiązany z nimi alergen.

Ale nie musi to oznaczać alergii! Wymagałaby ona jednoczesnego występowania objawów po spożyciu danego pokarmu. W niektórych wypadkach można to łatwo zaobserwować. Ale w innych, reakcje mogą być opóźnione lub niejednoznaczne. W takich sytuacjach pomoże dieta eliminacyjna lub test prowokacyjny^[30].

Może się zdarzyć, że według badania krwi na obecność IgE, zostanie u ciebie zdiagnozowane uczulenie na pokarm, a mimo tego nie będziesz doświadczał żadnych objawów po jego spożyciu. W takim wypadku, nie musisz całkowicie wykluczać go ze swojej diety. Twój organizm wykształcił prawdopodobnie tolerancję immunologiczną - ale może ją w dalszym ciągu utracić, jeśli nie będziesz spożywał tego pokarmu przez dłuższy czas. Zaleca się zatem spożywanie go jedynie raz na cztery dni. Dzięki temu twoje jelita nie zostaną przeciążone. Inną możliwością jest to, że reakcja krzyżowa z wdychanym alergenem jest właściwą przyczyną zmierzonej reakcji.

Test Reakcji Pokarmowej cerascreen®

Nie musisz wykonywać badania na obecność IgE u lekarza. Testy do samodzielnego wykonywania, takie jak Test Reakcji Pokarmowej cerascreen®, pozwalają na samodzielne pobranie próbki poprzez małe nakłucie palca w domowym zaciszu. Możesz następnie wysłać próbkę do specjalistycznego laboratorium, które zbada krew w poszukiwaniu określonych antyciał IgE. Testowane pokarmy pokrywają 95 procent typowych przyczyn alergii pokarmowych w Europie.

Dieta eliminacyjna

W przypadku diety eliminacyjnej unika się pokarmów podejrzewanych o wywoływanie alergii. Taka dieta jest zwykle pierwszym środkiem zalecanym przez lekarza, jeżeli test przez nakłuwanie lub badanie krwi ujawnią uczulenie.

Powinieneś przeprowadzać dietę eliminacyjną nie dłużej niż od dwóch do czterech tygodni, jeśli chcesz się pozbyć alergii, i jednorazowo wykluczyć tylko jeden pokarm. W tym okresie pierwsze efekty powinny być już widoczne, jeżeli masz alergię na dany pokarm – często zauważalne są nawet gwałtowne zmiany^[29].

Test Prowokacyjny

Test prowokacyjny może ostatecznie potwierdzić alergię. Test musi być zawsze przeprowadzany przez lekarza, ponieważ istnieje spore ryzyko doznania szoku anafilaktycznego. Lekarz poda pokarm do testu i zaobserwuje czy wystąpią jakiekolwiek reakcje. Jeśli nie pojawią się żadne objawy, oznacz to, że nie masz alergii.

Alergia pokarmowa - leczenie

Nie da się leczyć alergii pokarmowych w normalnym tego słowa znaczeniu. Jeśli zaistnieją, trzeba z nimi żyć, chyba że ustąpią samoistnie. Jednak w oparciu o wiarygodną diagnozę, można unikać czynników ją wywołujących, łagodzić poważniejszy dyskomfort przy pomocy leków, oraz zaopatrzyć się w zestaw ratunkowy na wypadek szoku anafilaktycznego.

Unikanie czynników wywołujących alergię i zbilansowana dieta

Jedno jest pewne: Jeżeli masz alergię pokarmową, musisz zaprzestać spożywania tego pokarmu – nawet w małych ilościach. Jeśli alergii towarzyszy silny dyskomfort lub nawet ryzyko wystąpienia szoku anafilaktycznego, powinieneś uważnie sprawdzać składy na opakowaniach produktów spożywczych, które jesz. Zwłaszcza mocno przetworzone produkty spożywcze często zawierają składniki, których niekoniecznie byś się spodziewał.

Regulacja UE wymaga od producentów żywności czytelnego umieszczania na produktach informacji o 14 najbardziej powszechnych składnikach wywołujących alergie i nietolerancje: płatkach zbożowych zawierających gluten, skorupiakach, jajach, rybach, orzeszkach ziemnych, soi, produktach mlecznych, orzechach, selerze, musztardzie, ziarnach sezamu, kwasie siarkawym i siarczanach, łubinie, mięczakach. Pojęcie ""Może zawierać śladowe ilości"" nie jest uregulowane, a producenci stosują je dobrowolnie.

Jeżeli reakcje powoduje u ciebie jeden lub dwa pokarmy, często łatwo wyeliminować je i zastąpić w menu. Jeśli natomiast ty lub twoja rodzina macie wiele alergii pokarmowych, sytuacja może być skomplikowana. Eksperci zalecają wówczas skorzystanie z porad dietetycznych. Nauczysz się dzięki nim jak unikać alergenów zachowując jednocześnie zbilansowaną dietę.

Leki antyhistaminowe

Leki antyhistaminowe, znane również jako tabletki antyalergiczne, osłabiają lub nawet blokują działanie przekaźnika histaminy. Dzięki temu, mogą zwalczać reakcje alergiczne w całym ciele. Są używane w przypadku kataru siennego, ale mogą też ulżyć w niewielkich dolegliwościach spowodowanych alergią pokarmową, takich jak wysypki, swędzenie podniebienne czy mdłości. Najbardziej powszechne składniki aktywne to cetryzyna i loratadyna, dostępne bez recepty w postaci kropli lub tabletek w wielu aptekach.

W przypadku szoku anafilaktycznego, leki antyhistaminowe jednak zazwyczaj nie wystarczają. Dlatego osoby z poważniejszymi alergiami na niebezpieczne alergeny, takie jak orzechy i owoce morza, często noszą przy sobie zestaw ratunkowy. Zawiera on adrenalinę, która jest wstrzykiwana w udo, glikokortykosteroidy, oraz, dla osób cierpiących na astmę, spray inhalacyjny.

Nietolerancje pokarmowe

Alergia pokarmowa, z definicji, jest zawsze reakcją systemu odpornościowego, w ramach której swoją rolę odgrywają określone antyciała, zazwyczaj antyciała IgE. Należy odróżnić ją od nietolerancji pokarmowej, która powoduje nieimmunologiczne reakcje na pokarmy. Zamiast terminu niekompatybilność, używa się często określenia nietolerancja.

Nietolerancje obejmują celiakię (wrażliwość na gluten), nietolerancje laktozy, fruktozy, sorbitolu i histaminy, oraz nietolerancje związane z IgG4. Według ekspertów, nietolerancje dotyczą od 15 do 20 procent populacji świata, przy czym bardziej kobiet niż mężczyzn^[38,40]. Przyczyny nietolerancji nie zawsze są oczywiste, a możliwe wywołujące ją czynniki obejmują predyspozycje genetyczne i wpływy środowiskowe^[42].

Wiele osób sądzi, że może mieć nietolerancję na jakiś pokarm – ale w rzeczywistości dotyczą to tylko nielicznych. W badaniu przeprowadzonym w Wielkiej Brytanii, 20 procent osób było zdania, że mają w domu do czynienia z nietolerancjami pokarmowymi. Dalsze badania wykazały jednak, że z tych 20 procent jedynie dwa procent było dotkniętych przez faktyczne nietolerancje.^[39].

Jakie objawy wskazują na nietolerancje?

Nietolerancje, w przeciwieństwie do alergii, objawiają się zwykle z opóźnieniem. Jeżeli zjesz coś, czego nie tolerujesz, może minąć kilka godzin zanim pojawią się objawy. Przez to, wykrycie nietolerancji jest często trudne, tak samo jak ustalenie który pokarm za nią odpowiada.

Objawy nietolerancji dotyczą zazwyczaj przewodu pokarmowego. Typowe są nieprzyjemne wzdęcia, ale mogą się też pojawić mdłości, zatwardzenia, biegunki I wymioty. Inne możliwe objawy obejmują^[44]:

• Bóle głowy i migreny
• Świszczący oddech I cieknący nos
• Wysypki
• Zmęczenie

Częste nietolerancje pokarmowe

W dzisiejszych czasach naukowcy rozumieją już mniej więcej wiele z istniejących nietolerancji. Wiedzą, z grubsza, co dzieje się w jelitach, i dlaczego cierpiący na nietolerancję nie tolerują określonych pokarmów. Dobrze zbadane są nietolerancja laktozy, fruktozy, sorbitolu, histaminy oraz celiakia.

Nietolerancja laktozy

Prawdopodobnie najczęściej spotykaną nietolerancją jest nietolerancja na cukier obecny w mleku, laktozę. Laktoza występuje w mleku i wielu produktach mlecznych. W Niemczech, nietolerancja laktozy dotyczy nawet 15 procent populacji. W innych regionach, zwłaszcza w Azji, jest jeszcze bardziej powszechna. U osób, których ona dotyczy, enzym odpowiadający za rozkład laktozy występuje w jelitach tylko w niewielkich ilościach. Organizm nie może prawidłowo przetworzyć laktozy, co powoduje wzdęcia i bóle brzucha.

Nietolerancja fruktozy i sorbitolu

Osoby z nietolerancją fruktozy nie tolerują fruktozy obecnej w owocach. Nadaje ona owocom słodycz, ale występuje też w niektórych warzywach. Białko nośnikowe przenosi fruktozę z jelit do krwi. W przypadku nietolerancji fruktozy, to białko nośnikowe nie funkcjonuje prawidłowo, powodując problemy z utylizacją fruktozy – a objawami tego są wzdęcia, bóle brzucha, zmęczenie i wahania nastrojów^[45]. Nietolerancja sorbitolu przebiega podobnie – kiedy jelita nie mogą prawidłowo przetworzyć sorbitolu, zamiennika cukru^[46].

Nietolerancja glutenu (celiakia)

W przypadku celiakii, mieszanina białek gluten powoduje reakcję immunologiczną, która prowadzi do stanu zapalnego w błonie śluzowej jelit, a w następstwie do dyskomfortu żołądkowo-jelitowego, długofalowych niedoborów wartości odżywczych, i dalszych objawów, takich jak osteoporoza i anemia. Gluten znajduje się w wielu zbożach, na przykład w pszenicy, orkiszu i życie, jak również w wielu gotowych produktach – ku rozgoryczeniu osób dotkniętych tą nietolerancją, które muszą odżywiać się w sposób całkowicie pozbawiony glutenu.

Nietolerancja histaminy

Nietolerancja histaminy nazywana jest także pseudoalergią. Z alergią pokarmową ma tyle wspólnego, że przekaźnik histamina prowadzi do objawów takich jak zaczerwienienie, wzdęcia, zawroty głowy i cieknący nos. Ale podczas gdy komórki odpornościowe uwalniają za dużo histaminy w przypadku alergii, nietolerancja histaminy wynika z braku określonego enzymu w jelitach i we krwi, który rozkłada histaminę z pokarmów. Pokarmy bogate w histaminę, takie jak czerwone wino, dojrzały ser i suszona kiełbasa, mogą wywołać jej objawy.

Objawy nietolerancji mogą być również spowodowane psychiką. Przykładowo, mózg może powiązywać traumatyczne wspomnienia z określonym rodzajem jedzenia. Wówczas, ciało może czasami zareagować uczuciem dyskomfortu po ponownym spożyciu danego pokarmu^[43].

Nietolerancje związane z IgG4

Poza antyciałami IgE, system odpornościowy ma inne narzędzia w swoim zestawie, włączając w to antyciała IgG4 i immunoglobiny G4. Nasz organizm produkuje też różne antyciała IgG4 w odpowiedzi na wszelkie rodzaje pokarmów, które spożywamy.

Wartości test IgG4

Według różnych teorii, produkcja określonych antyciał IgG4 zwiększa się jeszcze dodatkowo kiedy nie tolerujemy określonych pokarmów, doprowadzając do różnych reakcji obronnych i zapalnych. Występuje wówczas nietolerancja związana z IgG4. Te reakcje i powiązane z nimi objawy występują z opóźnieniem, czasem kilka godzin lub nawet dni po spożyciu pokarmu. Liczba antyciał IgG4 może zostać określona za pomocą badania krwi, a także dzięki Testowi Reakcji Pokarmowej cerascreen®. Wynik może wskazać na nietolerancję^[40].

Niektórzy badacze i profesjonalne stowarzyszenia twierdziły, że stężenie IgG4 dostarcza informacji jedynie w takim zakresie, w jakim określone pokarmy były spożywane, i nie jest przez to klinicznie istotne. Wskazuje raczej na tolerancję immunologiczną niż na nietolerancję. Jak dotąd, nie miało miejsca szeroko zakrojone badanie badające związek pomiędzy poziomami IgG4 a reakcjami pokarmowymi^{[38, 39, 44]}.

Nietolerancja laktozy, fruktozy, i sorbitolu, jak również celiakia, nie mogą zostać wykryte z użyciem testu na nietolerancję IgG4. W każdym wypadku, są potrzebne dodatkowe badania krwi oraz testy oddechowe.

Co oznaczają moje wyniki testu IgG4?

Zwiększona liczba antyciał IgG4 nie oznacza, że nie tolerujesz danego pokarmu. Możesz jednak celowo pomijać w swojej diecie pokarmy wskazane przez test i zaobserwować czy objawy zaczną zanikać. Jeżeli test wykaże zdecydowaną reakcję na dany pokarm, usuń go ze swojej diety na dwa tygodnie. Jeśli twoje objawy będą zanikać, oznacza to, że możesz mieć nietolerancję. Możesz wówczas zrezygnować z danego pokarmu na kolejnych sześć miesięcy. Dopiero wtedy, powoli spróbuj wprowadzić pokarm ponownie do swojej diety.

Alternatywą może być dieta rotacyjna. W ramach tej diety, możesz unikać potencjalnych wyzwalaczy nietolerancji. Aby to zrobić, spożywaj pokarmy, na które nastąpiła reakcja w teście IgG4, jedynie raz na cztery dni. Pozwoli to twoim jelitom na regenerację w międzyczasie. Taka rotacja może już doprowadzić do znaczącego zmniejszenia dolegliwości.

Reakcje pokarmowe: W pigułce Czym jest alergia pokarmowa? W przypadku alergii pokarmowej, nasz system obronny próbuje zwalczać, w innym wypadku nieszkodliwe, białka zwane alergenami, które znajdują się w pokarmach. Komórki tuczne naszego systemu immunologicznego uwalniają histaminę, a to powoduje stan zapalny, który może doprowadzić do dyskomfortu w całym ciele. Jakie są objawy alergii pokarmowej? Alergia pokarmowa może ujawnić się poprzez dyskomfort przewodu pokarmowego, swędzenie podniebienne i nalot na języku. Jednocześnie, zaczerwienienia, swędzenie i wysypki na skórze, jak również problemy z oddychaniem, a nawet astma, też są powszechne. W rzadkich przypadkach, może wystąpić spadek ciśnienia krwi i szok anafilaktyczny. Jakie pokarmy mogą wywołać alergię? Teoretycznie, wiele pokarmów może wywołać alergie. W praktyce jednak, zaledwie kilka pokarmów odpowiada za ponad 90 procent wszystkich alergii. Obejmują one mleko krowie, jaja, orzeszki ziemne, orzechy, soję, zboża, ryby i owoce morza. Jak mogę rozpoznać alergię pokarmową? Jeśli istnieje podejrzenie alergii pokarmowej, jedną z rzeczy jakie można zrobić jest badanie krwi. Test określa ilość określonych antyciał IgE we krwi. Jeśli poziom IgE jest podwyższony, oznacza to uczulenie na pokarm odpowiadający antyciałom. Można wówczas unikać tego pokarmu przez jakiś czas, aby sprawdzić czy objawy będą zanikać. Czym jest nietolerancja pokarmowa? W przypadku nietolerancji, nazywanej też niekompatybilnością, objawy nie powstają z powodu reakcji immunologicznej, jak to jest w przypadku alergii. Często, jelita mają trudności z przetwarzaniem określonych składników pokarmowych, takich jak gluten, histamina, laktoza czy fruktoza. Jakie są objawy nietolerancji pokarmowej? W przeciwieństwie do alergii pokarmowej, objawy nietolerancji często nie są natychmiastowe. Czasami objawy pojawiają się dopiero po kilku godzinach lub dniach. Typowe objawy to dolegliwości żołądkowo-jelitowe, a zwłaszcza wzdęcia, bóle głowy i migreny, cieknący nos, wysypki i zmęczenie. Czym jest nietolerancja związana z IgG4? Antyciała IgG4 systemu odpornościowego mogą, zgodnie z niektórymi teoriami, dostarczyć oznak nietolerancji na jakiś pokarm. Używając wartości IgG4 mierzonych z próbki krwi, można zdecydować o diecie eliminacyjnej bądź rotacyjnej, która może pomóc zapobieganiu nietolerancji i zmniejszeniu dyskomfortu.

Źródła

1. Häufigkeit allergischer Erkrankungen in Deutschland, https://edoc.rki.de/oa/articles/reSp8JYqnpVo/PDF/20xkoi9E0FU4w.pdf
2. Kasper, H., Burghardt, W.: Ernährungsmedizin und Diätetik. Elsevier, Urban & Fischer, München (2014)
3. Skypala, I.: Adverse food reactions--an emerging issue for adults. J. Am. Diet. Assoc. 111, 1877–1891 (2011).
4. Roitt, I.M., Brostoff, J., Male, D.K. eds: Kurzes Lehrbuch der Immunologie. Thieme, Stuttgart (1995)
5. American College of Allergy, Asthma & Immunology: Food Allergy, http://acaai.org/allergies/types/food-allergy
6. Patel, B.Y., Volcheck, G.W.: Food Allergy: Common Causes, Diagnosis, and Treatment. Mayo Clin. Proc. 90, 1411–1419 (2015)
7. Graham-Rowe, D.: Lifestyle: When allergies go west. Nature. 479, S2–S4 (2011).
8. Björkstén, B.: Genetic and environmental risk factors for the development of food allergy. Curr. Opin. Allergy Clin. Immunol. 5, 249–253 (2005)
9. Naleway, A.L.: Asthma and Atopy in Rural Children: Is Farming Protective? Clin. Med. Res. 2, 5–12 (2004)
10. Sepp, E., Julge, K., Vasar, M., Naaber, P., Björksten, B., Mikelsaar, M.: Intestinal microflora of Estonian and Swedish infants. Acta Paediatr. Oslo Nor. 1992. 86, 956–961 (1997)
11. S3-Leitlinie Allergieprävention - Update 2014. Leitlinie der Deutschen Gesellschaft für Allergologie und klinische Immunologie (DGAKI) und der Deutschen Gesellschaft für Kinder- und Jugendmedizin (DGKJ)
12. Molloy, J., Allen, K., Collier, F., Tang, M.L.K., Ward, A.C., Vuillermin, P.: The Potential Link between Gut Microbiota and IgE-Mediated Food Allergy in Early Life. Int. J. Environ. Res. Public. Health. 10, 7235–7256 (2013)
13. Nwaru, B.I. et al., EAACI Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines Group: The epidemiology of food allergy in Europe: a systematic review and meta-analysis. Allergy. 69, 62–75 (2014)
14. Boyce, J.A. et al., NIAID-sponsored Expert Panel: Guidelines for the diagnosis and management of food allergy in the United States: summary of the NIAID-Sponsored Expert Panel Report. Nutr. Burbank Los Angel. Cty. Calif. 27, 253–267 (2011)
15. Leitlinie_Management_IgE-vermittelter_Nahrungsmittelallergien-S2k-LL_Allergo-Journal_11-2015
16. Ho, M.H.-K., Wong, W.H.-S., Chang, C.: Clinical spectrum of food allergies: a comprehensive review. Clin. Rev. Allergy Immunol. 46, 225–240 (2014)
17. RKI - Zahl des Monats - April 2017: Allergien
18. Burks, A.W., Tang, M., Sicherer, S., Muraro, A., Eigenmann, P.A., Ebisawa, M., Fiocchi, A., Chiang, W., Beyer, K., Wood, R., Hourihane, J., Jones, S.M., Lack, G., Sampson, H.A.: ICON: food allergy. J. Allergy Clin. Immunol. 129, 906–920 (2012)
19. McGowan, E.C., Keet, C.A.: Prevalence of self-reported food allergy in the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) 2007-2010. J. Allergy Clin. Immunol. 132, 1216–1219.e5 (2013)
20. Sicherer, S.H.: Clinical implications of cross-reactive food allergens. J. Allergy Clin. Immunol. 108, 881–890 (2001)
21. Sampson, H.A. et al.: Food allergy: a practice parameter update-2014. J. Allergy Clin. Immunol. 134, 1016–1025.e43 (2014)
22. Nowak-Wegrzyn, A., Fiocchi, A.: Rare, medium, or well done? The effect of heating and food matrix on food protein allergenicity. Curr. Opin. Allergy Clin. Immunol. 9, 234–237 (2009)
23. Nowak-Wegrzyn, A. et al.: Tolerance to extensively heated milk in children with cow’s milk allergy. J. Allergy Clin. Immunol. 122, 342–347, 347.e1–2 (2008)
24. Osborne, N.J. et al., HealthNuts Investigators: Prevalence of challenge-proven IgE-mediated food allergy using population-based sampling and predetermined challenge criteria in infants. J. Allergy Clin. Immunol. 127, 668-676.e1–2 (2011)
25. Peters, R.L., Allen, K.J., Dharmage, S.C., Koplin, J.J., Dang, T., Tilbrook, K.P., Lowe, A., Tang, M.L.K., Gurrin, L.C., HealthNuts Study: Natural history of peanut allergy and predictors of resolution in the first 4 years of life: A population-based assessment. J. Allergy Clin. Immunol. 135, 1257-1266.e1–2 (2015)
26. Bock, S.A., Muñoz-Furlong, A., Sampson, H.A.: Fatalities due to anaphylactic reactions to foods. J. Allergy Clin. Immunol. 107, 191–193 (2001)
27. Bock, S.A., Muñoz-Furlong, A., Sampson, H.A.: Further fatalities caused by anaphylactic reactions to food, 2001-2006. J. Allergy Clin. Immunol. 119, 1016–1018 (2007)
28. Chen, J.L., Bahna, S.L.: Spice allergy. Ann. Allergy Asthma Immunol. Off. Publ. Am. Coll. Allergy Asthma Immunol. 107, 191-199; quiz 199, 265 (2011)
29. Muraro, A. et al., EAACI Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines Group: EAACI Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines. Primary prevention of food allergy. Allergy. 69, 590–601 (2014)
30. Leitlinie_Management_IgE-vermittelter_Nahrungsmittelallergien-S2k
31. Worm, M., et al.: Food allergies resulting from immunological cross-reactivity with inhalant allergens. Allergo J. Int. 23, 1–16 (2014)
32. Beaudouin, E., Renaudin, J.M., Morisset, M., Codreanu, F., Kanny, G., Moneret-Vautrin, D.A.: Food-dependent exercise-induced anaphylaxis--update and current data. Eur. Ann. Allergy Clin. Immunol. 38, 45–51 (2006)
33. Patterson, A.M., Yildiz, V.O., Klatt, M.D., Malarkey, W.B.: Perceived stress predicts allergy flares. Ann. Allergy Asthma Immunol. Off. Publ. Am. Coll. Allergy Asthma Immunol. 112, 317–321 (2014).
34. Niggemann, B., Beyer, K.: Factors augmenting allergic reactions. Allergy. 69, 1582–1587 (2014)
35. Werfel, T., Breuer, K.: Role of food allergy in atopic dermatitis. Curr. Opin. Allergy Clin. Immunol. 4, 379–385 (2004)
36. Ellman, L.K., Chatchatee, P., Sicherer, S.H., Sampson, H.A.: Food hypersensitivity in two groups of children and young adults with atopic dermatitis evaluated a decade apart. Pediatr. Allergy Immunol. Off. Publ. Eur. Soc. Pediatr. Allergy Immunol. 13, 295–298 (2002)
37. Atherton, D.J. et al.: A double-blind controlled crossover trial of an antigen-avoidance diet in atopic eczema. Lancet Lond. Engl. 1, 401–403 (1978)
38. Review article: the aetiology, diagnosis, mechanisms and clinical evidence for food intolerance - Lomer - 2014 - Alimentary Pharmacology & Therapeutics
39. Turnbull, J.L., Adams, H.N., Gorard, D.A.: Review article: the diagnosis and management of food allergy and food intolerances. Aliment. Pharmacol. Ther. 41, 3–25 (2015)
40. Shakoor, Z., et al.: Prevalence of IgG-mediated food intolerance among patients with allergic symptoms. Ann. Saudi Med. 36, 386–390 (2016)
41. Steeb, D. med S.: Lebensmittelunverträglichkeiten So testen Sie sich selbst: Schritt für Schritt zur richtigen Diagnose. Über 60 neue Rezepte - auch für Mehrfachintoleranzen. Schlütersche (2015)
42. Zhang, Y., Chen, Y., Zhao, A., Li, H., Mu, Z., Zhang, Y., Wang, P.: [Prevalence of self-reported food allergy and food intolerance and their associated factors in 3 - 12 year-old children in 9 areas in China]. Wei Sheng Yan Jiu. 44, 226–231 (2015)
43. Turnbull, J.L., Adams, H.N., Gorard, D.A.: Review article: the diagnosis and management of food allergy and food intolerances. Aliment. Pharmacol. Amp Ther. 41, 3–25 (2015)
44. Authority, N.F., Allergy and intolerance, /foodsafetyandyou/life-events-and-food/allergy-and-intolerance
45. Laktose - Fruktose - Sorbit: DAAB, http://www.daab.de/lebensmittel-allergietag/laktose-fruktose-sorbit/
46. Berni Canani, R., Pezzella, V., Amoroso, A., Cozzolino, T., Di Scala, C., Passariello, A.: Diagnosing and Treating Intolerance to Carbohydrates in Children. Nutrients. 8, 157 (2016)
47. Food intolerance, https://www.nhs.uk/conditions/food-intolerance/